در این جهان بینی،هستی به دو «وجههء اعتباری» تقسیم می شود:
1) غیب، 2)شهادت.یعنی به اصطلاح امروز: محسوس و نامحسوس،یا به معنای دقیق تر،آنچه از دسترس بررسی و مشاهده و تجربه – و در نتیجه علم – دور، و از برابر ادراک حسی ما پنهان است؛و آن چه پیدا است و مشهود. و این یک نوع ثنویت یا دوگانگی هستی نیست؛بلکه این یک تقسیم بندی نسبی است،نسبت به انسان و در رابطه با معرفت او.
در جهان بینی توحیدی،طبیعت،یعنی عالم «شهادت»،عبارت است از مجموعهء «آیه»ها و «سنت»ها.انتخاب کلمهء «آیه» برای بیان هر پدیدهء طبیعی،بسیار عمیق و شگفت انگیز است.دریا و درخت،شب و روز،زمین و آفتاب،زلزله و مرگ و بیماری،حادثه و قانون و حتی خود انسان، «آیه» اند.و در عین حال،«آیه» و «خدا»،دو اُقنوم،دو ذات،و دو جهان و دو قطب جدا و ناهماهنگ نیستند.آیه به معنای نشانه و اشاره است،مظهر است.
از میان همهء کتابهای مذهبی و علمی و فلسفی،تنها قرآن است که همهء اشیاء و همهء واقعیات و حرکات را در طبیعت،«آیه» می خواند.البته در عرفان اسلامی و نیز وحدت وجود شرقی،عالَم مادی را،موج ها و حباب هائی بر سطح اقیانوس بی کرانه و بی شکل و رنگ حقیقت مطلق – که خدا، یا وجود حقیقی هستی است – می دانند.و یا در ایده آلیسم و فلسفه های مذهبی و اخلاقی،طبیعت مادی را،مجموعه ای از اشیاء و امور پست و بی ارزش و مغایر با خدا و انسان تلقی می کنند.اما در بیان قرآن،به آیه ها ارزش علمی بسیار می دهد،و آن ها را نه فریب ها و حجاب هائی بر روی حقیقت،بلکه برعکس،نشانه هائی از حقیقت تلقی می کند؛که نه با اغفال از آن ها و کنار زدن شان،بلکه با اندیشیدن جدی و علمی و شناخت شان می توان به حقیقت راه یافت.
ادامه دارد...