روشنگری اجتماعی

آخر چرا و چگونه قارون امّت می تواند خلیفهء پیغمبر اسلام(ص) را انتخاب کند؟قضیه به این سادگی نیست که عُمَر می گوید.پر واضح است که قارون چه کسی را انتخاب می کند - بی تردید،فرعون امت،یعنی عثمان را که پسر خواهر زنش هم هست!و بی شک علی(ع) را کنار می زند و دیدیم که زد.

سعد ابن ابی وقاص هم مانند عبد الرحمن ابن عوف،از اشراف بنی زهره است.زبیر هزار برده دارد که شب و روز جان می کنند و کار می کنند و آخرسر،مزد خود را به آقای زبیر می دهند! او حتی قوم و خویش علی هم هست (پسر صفیه دختر عبدالمطلب.پسر عمهء علی) اما با این همه،به روشنی می بینیم که پایگاه طبقاتی،وابستگی طبقاتی را حتی در دوره ای هم اصالت دارد نقض می کند!

و اما طرفداران علی(ع)،کاملا روشن است که چه کسانی هستند(البته منظورم در اینجا فقط بحث پایگاه طبقاتی است نه بحث منزلت علمی و معنوی و دینی...)یکی سلمان است آواره ای از فارس - ایران - که بردهء یهود بوده،آنگاه به عربها فروخته شده و بعد از آزادی،در مدینه عملگی می کند.دیگری ابوذر غفاری است که نه جزو مهاجرین است و نه جزو انصار،نه جزو اشراف قریش است و نه جزو افراد با اصل و نسب و قوم و قبیلهء مدنی.مردی است تنها و بی کس که از صحرا آمده و در مسجد زندگی می کند.دیگری میثم خرما فروش است که البته نه اینکه مغازهء خرما فروشی داشته باشد!کنار کوچه می نشیند و روی تخته ای مقداری خرما می چیند و می فروشد.از اصحاب بسیار بزرگ علی است.از اصحاب خود پیغمبر(ص) است که بعد از وفاتش به علی وفادار ماندند(در برابر خلفا)نه از اصحابِ بعد از حکومت علی.

دیگری عمار است که از جمله شخصیت هائی است که به علی وفادار مانده است.کسی است که مادرش سمیه،کنیز سیاه پوست حبشی است که بردهء یکی از اشراف مکه بود.پدرش نه از اشراف است نه از شخصیت های اوس و خزرج.مردی است از صحرا که در همان خانوادهء اشرافی مکه که هم پیمان قوم و قبیلهء او بود میهمان می شود و در همانجا عاشق سمیهء سیاه پوست می شود و با او ازدواج می کند.مسلما کسی که در این دوره با کنیز سیاه پوستی ازدواج می کند روشن است که در کدام پایگاه طبقاتی قرار دارد.یکی از آنها هم صُهیب یونانی است...

در این میان،معدود کسانی که جزو اشراف و طبقهء حاکم اند عباس عموی پیغمبر و علی و ابن عباس و عقیل که آنها هم چه بسا به خاطر وابستگی خانوادگی است که از علی جانبداری می کنند،زیرا می بینیم که اینها با گذشت زمان،به اندازه ای که سلمان،ابوذر،عمار و میثم و ...در این راه پافشاری می کنند،تلاش و اصراری ندارند...تا جائی که فردی مثل زبیر که ابتدا طرفدار علی(ع) بود،با گذشت زمان در مسیری قرار می گیرد که راه و مسیر قدرت قدرت اشرافی حاکم است و آنچنان در این مسیر پیشتر می رود که سرانجام در جنگ جمل،رو در روی علی(ع) می جنگد!

ادامه دارد...

این دو جناح متضاد چپ و راست ،تا زمانی که پیغمبر اسلام(ص)،راهبری امت خود را به عهده داشت،در متن جامعهء اسلامی و در کنار یکدیگر،به صورت کمون و پنهانی،به حیات خود ادامه می دادند...بعد از پیغمبر که رهبری انقلاب به دست رهبران دست دوم افتاد،این دو جناح علنا رو در روی یکدیگر قرار گرفتند...

در اینجا این نکته را عرض کنم که ریشهء تمام مسائلی را که در پیرامون جریانات انتخاباتی بعد از پیغمبر – انتخابات سقیفه،انتصاب بعد از سقیفه،شورای خلافت و انتخابات حضرت امیر(ع) – مطرح است،بایستی در تضاد طبقاتی جست و جو کرد.مثلا شورائی که عمر برای خلیفهء بعدی برپا می سازد،کاملا نشان دهندهء این حقیقت است:

پنج عضو از اعضاء ششگانهء این شورا عبارتند از:سعد ابن ابی وقاص،عبد الرحمن ابن عوف،طلحه،زبیر و عثمان.بدیهی است که علی عضو ششم،اصلا جزو آنها نیست و دیدیم که تنها ماند.همهء این پنج نفر،هم در دورهء جاهلیت و هم در دورهء بعد از شروع نهضت اسلام،وابسته به طبقهء حاکم اند.هیچ یک از اصحاب نزدیک و صمیمی پیغمبر،از قبیل سلمان که آنهمه عزیز پیغمبر است و محبوب اهل بیت(تا جائی که پیامبر،او را جزو اهل بیت خود می شمارد و خود خلیفه،نام او را جزو فهرست اهل بیت می نویسد و حقوق اهل بیت را به او می پردازد) و کسی است که از لحاظ علمی،شعور و شخصیت،بی نظیر است...نمی تواند یا نمی خواهد در انتخابات خلفای سه گانهء فوق – سقیفه،بعد از سقیفه و شورای خلافت – نقشی داشته باشد...

یا اینکه ابوذر،که پیغمبر آنهمه از او تجلیل کرده و او را حتی به عنوان مرجع علمی و بزرگترین عالم معرفی می کند و می فرماید:سینهء ابوذر،بسکه دانش آموخت،لبریز شد[و شکی نیست که این دانش،فیزیک و فقه و ... نیست بلکه آگاهی و بینش-حکمت- است که پیامبران به انسانها می دهند که شاید امثال بو علی سینا ها از آن بی بهره باشند و عامی آواره ای چون ابوذر از آن لبریز!]هیچ نقشی در این انتخابات ندارد و حتی به عنوان یک فرد عادی هم طرف مشورت قرار نمی گیرد.

اگر بخواهیم یک یک این پنج نفر را از نظر طبقاتی معرفی کنیم،خواهید دید که اینها جزو طبقهء اشراف سرمایه دارند،حتی در دورهء بعد از اسلام نیز،مثلا خود عمر دربارهء عبد الرحمن ابن عوف که کاندیدای خلافت بعد از اوست و رئیس شورای خلافتی و صاحب حق وتو(!)می گوید:عبدالرحمن ابن عوف فقط یک عیب دارد و آنهم این است که قارون این امت است! یعنی قارون امت،می شود رئیس شورای خلافت!(این نکته،خیلی سمبلیک است).

ادامه دارد...

این سؤال پیش می آید که در این تعریف،حزب به عنوان یک سازمان اعتقادی-اجتماعی ویژهء طبقهء محکوم،در برابر طبقهء حاکم،تلقی شده است و از نظر نقش اجتماعی-اعتقادی-سیاسی،مشابه و مقابل با نقش هیأت حاکم.بدین معنی که طبقهء حاکم،هیأت حاکم را در دست دارد و طبقهء محکوم،در برابر آن،حزب را.در حالیکه اولا در سراسر جهان و در همهء نظام های اجتماعی،طبقهء حاکم نیز دارای حزب یا احزاب متعددی است با ایدئولوژی های مشخص و ثانیا:حزب همیشه طبقاتی نیست،بلکه ملی نیز می تواند بود،بدین معنی که پایگاه ایدئولوژی و مسئولیتش،ملت است و ملت یک گروه اجتماعی ماوراء طبقاتی است و در آن،طبقهء حاکم و محکوم،یک جبههء مشترک می یابند و یک وحدت،دارای منافع مشترک،دردهای مشترک و در نتیجه،شعارها و آرمان های مشترک و بنابراین،یک حزب ماوراء طبقاتی که بر یک ایدئولوژی ملی پی ریزی شده است،در بر گیرندهء افرادی از هر دو پایگاه طبقاتی است.

گذشته از این دو اصل،یعنی دولتی بودن و ملی بودن حزب،که تعریف فوق را نقض می کنند،واقعیت سومی نیز در جامعه های طبقاتی دارای احزاب،به چشم دیده می شود و آن تعداد احزابی است که در سه جناح راست،چپ و میانه مشخص می شوند و وجود حزب میانه بر اساس این واقعیت اجتماعی استوار است که در یک جامعهء طبقاتی،طبقهء سومی نیز در میان دو طبقهء حاکم و محکوم وجود دارد که نه استعمار می کند و نه استعمار می شود یعنی نه کارگر است نه سرمایه دار،نه دهقان و نه فئودال،از قبیل خرده مالکان روستاها که مالک اند و در عین حال در ملک خصوصی خود کار میکنند،یا پیشه وران،کسبه،صنعتکاران و کارمندان ادارات،روشنفکران،روحانیان.

راست است،طبقهء حاکم نیز دارای حزب است و آنچه جالب تر است این است که این احزاب که کامل ترین نمونه هایش را در دنیای سرمایه داری غرب می بینیم،هرگز ماهیت خود را و نیز نقش خود را به عنوان وسیله ای در انحصار طبقهء حاکم(علیه طبقهء حاکم)اعتراف نمی کنند،بلکه برعکس،غالبا نه تنها وابستگی طبقاتی خود را به قطب حاکم کتمان می کنند،که ایدئولوژی و شعارهای ویژهء طبقهء محکوم را اعلام می کنند از قبیل دمکراسی،لیبرالیسم،مردم،مسیحیت،کارگر،عدالت و حتی سوسیالیسم!و گاه حتی دونقابه!سوسیال دمکرات،ناسیونال سوسیالیسم.

شعار،یکی از مهم ترین مبانی حزب است.شعار حزب عبارتست از تبلور تمام مبانی حزب،از قبیل ایدئولوژی،هدف،پایگاه طبقاتی،جهت گیری اجتماعی...،در یک یا چند جملهء کوتاه و روشن و قاطع.هورا کشیدن،دست زدن یا صلوات فرستادن و غیره...شعارهای میتینگی است نه حزبی،به این معنا،شعار حزب به عبارت دیگری،عبارت است از آئینهء تمام نمای مرام،آرمان،جهت گیری طبقاتی و ...آن حزب.

ادامه دارد...

به زبانی دیگر،حزب با داشتن تمام خصوصیات فوق،عبارت از سنگری است برای طبقهء محکومی که آن را برای احقاق حقوق حقهء خویش می سازد و هیأت حاکم،سنگر مخالف آن است در دست طبقهء حاکم که در زیر سرپوش قوانین و مقررات خود،می کوشد وضع طبقاتی خود را علیرغم طبقهء محکوم،تأمین و پاسداری کند.(هیأت حاکم عبارت از گروهی از افراد است که در قالب حکومت یا دولت،چرخ های سیاسی جامعه را می گردانند.اما طبقهء حاکم،عبارت از سیستمی است مرکب از روابط اجتماعی،قانون،سنت،فرهنگ،زبان،رفتار جمعی،روانشناسی گروهی،اخلاق و ارزشهای ویژه ای که سه قدرت معنوی،اقتصادی و سیاسی جامعه را در اختیار دارد و بر اکثریت افراد جامعه(مردم)اعمال می کند)

بنابراین در یک نظام دوقطبی،طبقه یا طبقات -حاکم- برای دفاع از وضع برتر اجتماعی،حفظ امتیازات انحصاری و تثبیت موضع حاکم طبقاتی خویش در برابر قطب مقابل،دولت را سنگر دارند که یک دستگاه رسمی سیاسی و همراه با کلیهء سازمان های اداری پیوسته و بنیادهای اجتماعی اقتصادی فرهنگی مذهبی تبلیغاتی مطبوعاتی...وابسته است و حاکمیت طبقاتی خویش را در سه بعد اعتقادی اقتصادی و اجتماعی بر قطب مقابل،طبقه یا طبقات محکوم،اعمال می کند و چون دارنده است و در نتیجه،محافظه کار،می کوشد تا به نیروی قدرت،قانون یا مذهب،وضع موجود را توجیه نماید و تحکیم یا تقدیس.

اما،در برابر،قطب مخالف - طبقه یا طبقات محکوم - که خواهان تغییر وضع موجود است و چون دارنده نیست،انقلابی است و مذهبش نیز ولو اسماً با مذهب حاکم یکی باشد،مذهب توجیهی و تقدیری نیست،بلکه انتقادی و آرمانخواه است و به امر و نهی می خواند و مسئولیت و جهاد،و قطبی است که چون مورد هجوم قرار گرفته و محروم شده و به بند حاکمیت،دربند،به رهائی،دگرگونی،حق و برابری و پس راندن قدرت مهاجم می اندیشد و می کوشد؛اما خلع سلاح است و بی پایگاه و پناه و فاقد همهء امکانات و قدرت ها و سازمان های اجتماعی،در برابر،به ایجاد حزب دست می زند که در نظام حاکمی که وجود او را نفی می کند،به وی تجلی وجودی می دهد و پایگاه فکری اش را مشخص می سازد و هم به نیروهای پراکنده و اندام های قطعه قطعه شدهء آن در اصناف مختلف و تیپ های فرهنگی و فرقه ای و اجتماعی جدا از هم،وحدت و هماهنگی و خودآگاهی طبقاتی می بخشد و هم با سازمان و رهبری خویش،یک طبقهء اجتماعی را که گروهی سازمان نیافته است(و چون طبقهء محکوم است،فاقد سازمان های اجتماعی - سیاسی،و نیز محکوم رهبری حاکم بر جامعه که در انحصار طبقهء حاکم است)بسیج می کند و دارای یک قدرت متشکل متعهد می سازد و در یک رهبری آگاهانه ای که به سوی آرمان های طبقاتی خویش هدایت می کند،به حرکت در می آورد و در برابر جبههء استضعافگر حاکم به آرایش استراتژیک طبقهء خود می پردازد و رنج ها و نیازهای عینی آن را در شعارهای آگاهانه و بیان کننده ای که تعیین می کند مجسم می سازد و بالاخره بر اساس شرایط،امکانات و به یکی از معانی ای که در تعبیر امام پیش بینی شده است،یعنی وقایع مستحدثه،و موضع گیری های خاصی که دشمن گرفته و یا تحمیل کرده است،استراتژی و حتی تاکتیک را تعیین می کند.

ادامه دارد...

همواره از این شیوه کراهت داشته ام که فرضیه ها و قوانین جدید علمی و حتی اختراعات تکنیکی را دانسته و ندانسته،بلغور کنم و آنگاه،آیات قرآن یا احکام اسلام را به آنها بچسبانم.چنین سبکی معمولا حاکی از عقدهء حقارتی است در برابر غرب و عکس العمل روانی عقب مانده ها است در قبال پیش افتاده ها که می کوشند خود را کتمان کنند و حتی با ارزشهای منسوب به قوی تر،خود را توجیه!و متأسفانه امروز،حتی بعضی از مبلّغین اسلام و پاسداران فرهنگ اسلامی هم،به خاطر عقده گشائی های ناشی از اتهام به ارتجاع و عقب ماندگی،و نیز اشتباها،به خیال نفوذ در نسل جوان تحصیل کرده!به سختی دچار آن شده اند.

چنین کاری علاوه بر تشدید عقدهء حقارت در مؤمنین که خود را به فرهنگ اسلامی وابسته می دانند و آن کشفیات علمی را از آنِ از ما بهتران!،در همین نسل جوان تحصیل کرده هم بیزاری و فرار بیشتر ایجاد می کند و اسلام را مذهبی می شناسد که حرف تازه ای ندارد و برای اثبات اصالت خود که در برابر دنیای جدید،خود را متزلزل یافته و حسابی ترسیده است،به منطق و روح و بینش حاکم بر افکار امروز متوسل می شود و آن هم چه ناشیانه و بی ثمر!

این نسل ملتهب هرگز خواهان آن نیست که اسلام،به یاری قوانین علمی یا اختراعات و اکتشافات اروپا و آمریکا توجیه شود.این نسل بی آرام،در جستجوی جهت گیری اجتماعی صحیحی است که دردها،نیازها و مسئولیت های اجتماعی او را در مسیر حرکت زمان پاسخگو باشد،خواهان و پذیرای عقیده و مذهبی است که در مسیر زمان حرکت کند و عوام را آگاهی دهد و خواص رامسئولیت و بهترین داروی دردهای اجتماعی او باشد.

از همین رو است که نه تنها نمی خواهد مثلا بعد از کشف اشعهء لیزر،آیه یا حدیثی برای تطبیق آن پیدا کند،یا پرواز آپولو را از سورهء بقره استخراج کند،بلکه اساسا از هر چه به نام تکنیک و تکنولوژی و فلسفه و علوم جدید است شدیدا نفرت دارد،چه،این همه را آلت قتالهء خویش می یابد و او،هرگز از اینکه آمریکائی ها یا اروپائی ها خیلی از اسلام و تشیع تعریف می کنند،خیلی خوشش نمی آید و به اسلام خوشبین نمی شود،روشنفکر امروز دنیای سوم در برابر بزرگان غرب،عقدهء حقارت ندارد،عقدهء غارت دارد! و این دو یکی نیست.نسل جستجوگر امروز ما،مذهبی را می خواهد که او را از این خیرگی و خودباختگی و احساس حقارت در برابر تمدن غرب رهائی بخشد و مردم را از یوغ تمدن مصرفی تحمیلی آنها،که آزادی اقتصادی و اجتماعی و سیاسی او را از چنگش ربوده اند،نجات دهد...

ادامه دارد...

شیعه به عنوان یک حزب تمام،حزبی است که از یک طرف،از اصیل ترین اصول و ارزشهای ملت ابراهیم یا اسلام،با بینش و خط مشی شیعی شکل می گیرد و از طرف دیگر،پاسخگوی ایده آل روشنفکران است و در تحقق رسالت ها و رهبری انسانها.

به طور خلاصه،شیعه تجلی اسلام است در شکل یک حزب با جهان بینی،زیربنای ایدئولوژیک،هدف(رسالت)،فلسفهء تاریخ،انسان شناسی،شعار،پایگاه طبقاتی،جهت گیری طبقاتی،جهت گیری سیاسی،بنیاد اقتصادی،رژیم رهبری،سنت مبارزه،سازمان،استراتژی و تاکتیک حزبی که سنت و استراتژی مبارزهء آن،در مبارزات مستمر و شکوهمند دویست و پنجاه سالهء ائمهء شیعه تکوین یافته و در طول هفت هشت قرن بعد(تا صفویه)با جبهه گیری ضد ظلمه و تکیه بر اسلام اهل بیت(ع)،به دست علما،مجاهدین،وعاظ،شعرا و حتی ذاکرین و مداحین شیعه پاسداری شده است.

همین یادآوران یا ذاکرین سید الشهدا(ع) بودند که در آن هزار سال سیاه که شیعه جهت خود را عوض نکرده بود،در قلب تاریک تاریخ،بزرگترین رسالت را در راه مبارزه با جهل مردم ستمدیده و جور حکّام ستمگر به عهده داشتند.اینها بزرگترین فریاد شهادت در میان مردم بودند.اینها ذاکر یا یادآور شهادتی بودند که دستگاههای ضد مردم مدعی سنت و خلافت!همواره در پی از یاد بردن آن بودند.ذاکر و یادآور بودند تا مبادا فراموش شود که این خونها را چه کسانی و برای چه منظوری ریخته اند...اما متأسفانه پس از صفویه...(هیس!)

البته گمان نرود که می خواهم الگوی آن احزاب رایج را که امروز در دنیا وجود دارند به شیعه بچسبانم!هرگز!ماهیت همهء آن دکانها کم و بیش،برای همه کس روشن و شناخته شده است.همه می دانند که اینها جملگی پرده های زیبای نفاق است بر روی فریب ها،دروغها،غرض ورزی ها و تزویرهای قدرتهای همیشه حاکم تاریخ،که تا دیروز عریان بودند ولی امروز به زیر این سرپوش ها رفته اند.همه آگاهند که اینها همان مردم کشی ها و بی عدالتی هاست که امروز در زیر پوشش های فریبنده،نام مردمداری و عدالتخواهی و بخصوص دموکراسی،لیبرالیسم و ... به خود گرفته است.

بر خلاف آنچه عمدا شایع کرده اند،این علم نبود که دین را در اروپا تضعیف کرد؛بلکه رشد طبقهء بورژوازی بود که مذهب را و معنویت را همراه بسیاری از فضائل انسانی،روز به روز از دایرهء زندگی انسان،بیشتر و بیشتر خارج کرد!

استحمارگران قدیم که قدرتی از قدرتهای سه گانهء طبقهء حاکم بودند،مذهب و حتی مذاهب برحق را تا زمانی که در بین مردم تضعیف نشده بود،وسیلهء استحمار مردم قرار می دادند،اما از زمانی که این عامل[مذهب] در جامعهء غربی[به وسیلهء رشد طبقهء بورژوازی]تضعیف شد،گروه تازه ای جانشین آن گردید از دانشمندان ،هنرمندان،فیلسوف مآبان و ایدئولوگها و غیره که کارشان باز همان استحمار مردم است منتهی از قماش نوین اش!

ادامه دارد...